Ünlü daralması hangi ek?
Ünlü daralması, Türkçede geniş ünlülerin dar ünlülere dönüştüğü bir ses olgusudur. A veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki eklendiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü ı, i, u veya ü ünlülerinden birine dönüşür: hide + yor > hides. wish + yours > wishs. celebrate + celebrate > celebrates.
Ünlü daralması hangi durumlarda olur?
Türkçede, a, e ile biten fiillerin şimdiki zaman kipinde, a ünlüleri hem telaffuzda hem de yazımda ı, u’dur. E ünlüsü i, ü olur: başlar ( (a) veya (e) ile biten fiil kökü sözcüklerine şimdiki zaman eki (yor) eklendiğinde oluşan daralmaya ünlü daralması denir. Bunun başlıca nedeni (y) harfinin daraltıcı etkisidir. Bu nedenle fiil kökü sözcüğüne şimdiki zaman eki eklendiğinde daralma meydana gelir. Dilimizdeki kelimeler ek aldığında kökleri değişmez. Bu kural iki kelime için geçersizdir. Buna göre, “I, you” kelimelerine -e eki eklendiğinde, kökteki e sesleri a olur ve bu ses olayına “ünlü değişimi” denir. “Ben + e – bana” kelimesi ünlü değişiminin bir örneğidir. 2. Dar ünlüsü vurgusuz orta heceye düşen sözcüklerden oluşan indirgemelerde, ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci sözcüğün dar ünlüsü düşmez: ağız ağıza, burun buruna, koyun koyuna (yatarak), omuz omuza, çağdan çağa, nesilden nesile, oğuldan oğula, kasabadan kasabaya, vb. “görbil-im ⇒ görebiliyorum” (ünsüz değişimi) “de-yor-lar ⇒ onlar diyorlar” (ünlü kısaltması) “ben-e ⇒ bana” (ünlü değişimi) Parçada birleşen ünsüz yoktur. Sonek fiillerin çekimli biçimleri (was, what, is) tek tek veya yan yana yazılabilir. Ünsüzle biten kelimelerin yanına yazıldığında i ünlüsü atlanır ve ayrıca majör ünlü uyumunu izler: tır-du (yorgundu), guzel-miş (güzeldi), gel-se (geldiğinde), vb. Şimdiki zaman, Türkçe dilbilgisinde güncel veya devam eden bir olayı veya durumu tanımlayan bir zaman yapısıdır. Yeni bir ruh halini temsil eden şimdiki zaman, -yor veya -mek ekleriyle oluşturulur. Bazı iki heceli sözcüklerde ünlüyle başlayan bir ek varsa, ikinci hecedeki dar ünlü atılır: yalın-ız = yalnız (ortadaki i harfi atılır) nose-um = nosem (ortadaki u harfi atılır) neck-um = neckum (ortadaki u harfi atılır) Bu ekler kelimelere anlam katmak, yeni kelimeler yaratmak veya kelime köklerini değiştirmek için kullanılır. Bunlar isimden isme ek, isimden fiile ek, fiilden fiile ek ve fiilden fiile ek olarak listelenebilir. Bu olguya ikizlenme denir: ana>anne, elig>elli, yedi>yeddi (ağız), Aşağı>asşakağı (ağız), eşek>eşek (telaffuzda) vb. 5) NB LABIAL ÜNÜZSÜZ ÇATIŞMASI Türkçede n sesinden sonra b sesi geldiğinde bu ses m sesine dönüşür. sümbül, tembel, pembe, tambur, branda, depo, cımbız, saklambaç, kehribar, döner kavşak, kambur, çıkıntı, mumbit, lastik, çarşamba, perşembe vb. Bileşik kelimelerde labial ünsüz benzeşmesi (n-b çakışması) kuralına gerek yoktur. “Smile” kelimesinde “-k” harfi düşürüldüğünde çıkan ses. Bu durumda, kelimenin sonundaki ünsüz kaldırılır ve kelime kısalır. “Kiss” kelimesinde, iki ünlü bir araya geldiğinde çıkan sese vowel drop denir. Yunanca>Urum, Rusça>Urus, Far. zil>ilegen, rüzgar>rüzgar, anlaşma>irza (ağız), vb. Geniş-düz sürekli ünlü türetmesi de görülür. Geniş-düz ünlü: firm>firm, straight>straight down, broad day>broad day, narrow>narrow, all alone>all alone, vb. Dar ünlü: azcık>acık, bircik>biricik, vb. Asıl uzun ünlüler dışında, patlayıcı olmayan p, ç, t, k ünsüzleri çoğunlukla tonlanarak b, c, d, g’ye dönüşür. Bu nedenle ünlü uzaması, tonlanması ve bazı durumlarda ünsüz türetmesi Türkiye Türkçesinde birincil uzunluğun başlıca belirtileridir. SES OLAYLARI Çeşitli nedenlerle bir fonemin başka bir foneme dönüşmesi, bir fonemin çıkarılması veya türetilmesi ses olayı olarak adlandırılır. Ses olaylarının nedenleri arasında en az çaba yasası, en fazla çaba yasası, benzetmeler, ana dil edinimi ve yazım kurallarının etkisi yer alır. Ünlü değişiminin diğer adı nedir? Ünlü değişimi genellikle ünlü daralması olarak adlandırılır. Ancak ses değişimleri daralmanın dışında da meydana gelebilir. Örneğin, kişisel zamirlere bir datif eki eklenirse, kelime kökünde bir ses değişimi meydana gelir.Bana sana hangi ses olayı?
Ağıza mı ağza mı?
Bana ünlü daralması mı?
Ek fiil ünlü düşmesi sayılır mı?
Yor eki nedir?
Ünlü düşmesi nedir örnek?
Yapım ekinin türü nedir?
Annesi hangi ses olayı vardır?
Saklambaç hangi ses olayıdır?
Öpücük kelimesinde hangi ses olayı vardır?
Ünlü genişlemesinin örnekleri nelerdir?
Ünlü genişlemesi nedir?
Ses olayı nedir?
Ünlü değişiminin diğer adı nedir?